Średniowieczne malowidła ścienne w gotyckim Kościele Wszystkich Świętych w Ludrovej – Kúte nie tylko zachwycają, ale także prezentują Biblię w sposób, jakiego (być może) jeszcze nie znasz.

Chyba każdy wie, że według Biblii Jezus Chrystus miał dwunastu uczniów – apostołów. W wieczór przed swoim ukrzyżowaniem, spotkał się z nimi na Ostatniej Wieczerzy, podczas której rozdawał chleb i wino. Jezus i dwunastu apostołów – a zatem w sumie trzynaście osób. Brzmi logicznie. A co, jeśli ta liczba jest błędna?

Niedaleko Rużomberku, pośród pól na terenie wsi Ludrová, w miejscu zwanym Kút, stoi wczesnogotycki kościół pod wezwaniem Wszystkich Świętych. Został on zbudowany prawdopodobnie pod koniec XIII wieku jako tzw. kościół kolonizacyjny. W tamtym czasie składał się z prezbiterium, nawy głównej i małej zakrystii. Z biegiem czasu obiekt okazał się zbyt mały jak na ówczesne potrzeby, dlatego też zaczęto go sukcesywnie przebudowywać i modernizować. Od połowy XV wieku stopniowo dodano nawę boczną, wieżę i mur obronny. Dzisiejszy wygląd świątynia uzyskała dopiero w XIX wieku. Obecnie w kościele widoczne są elementy romańskie, renesansowe i klasycystyczne, jednak wciąż dominuje gotyk.

Kościół przykuwa uwagę już samym swoim wiekowym wyglądem i położeniem na uboczu, ale prawdziwe zaskoczenie czeka na zwiedzających w środku, gdzie wnętrze obiektu zdobią malowidła ścienne. Najstarsze są tutaj tzw, krzyże konsekracyjne. Krzyże konsekracyjne stanowią zazwyczaj najstarszy element dekoracji kościołów i świadczą o konsekrowaniu danej świątyni przez biskupa. W wielu przypadkach malowano je na niewielkich obszarach nałożonego tynku, reszta ścian natomiast pozostawała nieotynkowana. Zjawisko to jest widoczne również w przypadku kościoła w Ludrovej – Kúte.

Na początku XV w. namalowano tu, na północnej stronie nawy głównej, tryptyk (trzyczęściowy obraz). Jego lewe pole ukazuje scenę scenę z Maryją Opiekunką, środkowe przedstawia Chrystusa Bolesnego. a prawe – św. Jana Chrzciciela ze świętymi niewiastami. Szczególnie interesujący jest środkowy obraz, ponieważ aureola na głowie Chrystusa została na nim przedstawiona w trójwymiarze.

Największe wrażenie robi jednak prezbiterium kościoła, które jest niemal w całości ozdobione freskami datowanymi na okres około 1420 roku. Motywem centralnym jest tutaj tzw. cykl chrystologiczny, czyli cykl o życiu Jezusa Chrystusa. Na północnej, wschodniej i południowej ścianie można zobaczyć 34 sceny z Nowego Testamentu, od Zwiastowania Najświętszej Maryi Panny aż po Zesłanie Ducha Świętego. Pierwszy motyw został umieszczony w lewym górnym rogu północnej ściany, a cały cykl rozciąga się w lewo przez ścianę wschodnią aż po ścianę południową. Następnie w ten sam sposób „skręca” w środkowym i dolnym rzędzie, gdzie cykl się kończy. Kolejność scen zachowuje chronologię wydarzeń z Pisma Świętego, dlatego też cykl ten jest nazywany Biblią ubogich, ponieważ miał on przybliżać treść Pisma Świętego także niepiśmiennym wiernym.

Jak widać, inspiracjądla autora (czy też autorów) dzieła była Biblia. W poszczególnych scenach zaprezentowano centralny motyw, uzupełniony wieloma szczegółami, przy jednoczesnym uwzględnieniu ówczesnej interpretacji i dbałości o zrozumiałość obrazu dla wiernych. Stąd też rzymscy żołnierze, którzy szli obok Jezusa niosącego krzyż, zostali tutaj przedstawieni w hełmach z epoki średniowiecza. Diabła namalowano w królewskiej koronie, co ma jednoznacznie wskazywać na jego panowanie nad piekłem. Korona cierniowa, zazwyczaj misterny i złożony detal, została w tym przypadku uproszczona i przedstawiona grubszym pasem zielonej farby, tak by podkreślić jej roślinny charakter. Fresk Wniebowstąpienie przedstawia Chrystusa w powietrzu, co symbolizuje wznoszenie się ku niebu, przy czym w scenie widoczne są wyłącznie nogi i fragment odzienia Jezusa.

Dążenie do przejrzystego zaprezentowania treści Biblii w formie obrazu zaowocowało powstaniem wielu niekonwencjonalnych, a niekiedy wręcz unikalnych interpretacji. Najlepszym przykładem jest malowidło z Ostatnią Wieczerzą. Można by przypuszczać, że w celu zachowania czytelności i precyzji, zobaczymy tutaj trzynaście osób: Jezusa oraz dwunastu apostołów. Tutaj namalowano jednak aż czternaście postaci, co oznacza, że kogoś dodano. Pytanie brzmi: kogo? Ustalenie tożsamości dodatkowej osoby może z początku nastręczać problemów, jako że jednoznacznie da się tu rozpoznać tylko trzech apostołów. Judasz jako jedyny nie ma aureoli i nosi przy pasie sakiewkę. Święty Piotr, z wyłysiałą głową, zasiada na brzegu stołu, a Jezus obmywa jego stopy. W środku górnego szeregu zasiada Święty Jan, przytulony do Chrystusa. Zaraz zaraz, Jezus myje nogi świętemu Piotrowi i jednocześnie obejmuje świętego Jana? Dokładnie tak! Jezusa przedstawiono tu dwa razy i stąd właśnie wynika obecność czternastu postaci na obrazie. Jest to jedyny na Słowacji przypadek malowidła Ostatniej Wieczerzy z dwoma Chrystusami.

Obrazy z Kościoła Wszystkich Świętych w Ludrovej-Kúte kryją jeszcze więcej tajemnic. Judasz na stryczku, postać o trzech rękach, a nawet nazwa rockowego zespołu – to wszystko i jeszcze więcej znajdziesz w tym malowniczym kościółku. Obiekt znajduje się pod opieką Muzeum Liptowskiego i w sezonie letnim jest udostępniany dla zwiedzających. Zachęcamy do jego odwiedzenia.

Galeria

Źródło: FB Liptov museum