Vlkolínec
rezerwat zabytków architektury ludowej wpisany na listę światowego dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego UNESCO
Podgórska osada Vlkolínec jest rezerwatem zabytków typowej średniowiecznej architektury ludowej z drewna. Znajduje się w sercu Słowacji, w pobliżu miasta Ružomberok, do którego prowadzi także szlak górski.
Dzięki swojej izolacji od otaczającego świata Vlkolínec zachował swoją architekturę w niemal oryginalnym stanie, w postaci budynków z bali, osadzonych w pięknym paśmie górskim Wielkiej Fatry.
Dzielnica Rużomberka – Biały Potok jest punktem początkowym Vlkolínca – jednej z najbardziej znanych osad podgórskich. W dniu 11 grudnia 1993 r. Vlkolínec został wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Przyrodniczego UNESCO.
Wpis potwierdza wyjątkowość tego miejsca i jego znaczącą wartość kulturowo-historyczną, przyrodniczą i architektoniczną, którą należy chronić, aby zachować ją dla przyszłych pokoleń.
Stanowi unikalną całość urbanistyczną oryginalnych budynków ludowych. Na podstawie badań porównawczych ICOMOS-u oceniono ją jako najlepiej zachowaną siedzibę tego typu w Łuku Karpat.
WEJŚCIE do Vlkolínca jest BEZPŁATNE. Płatne są tylko same ekspozycje.
Vlkolínec znajduje się na pogórzu Wielkiej Fatry pod szczytem Sidorovo w Dolinie Rewuckiej na wysokości 718 m. n.p.m.
Pierwotnymi mieszkańcami Vlkolínca byli drwale lub górnicy. W przeszłości zajmowali się głównie rolnictwem, hodowlą owiec, pszczelarstwem, produkcją bryndzy, serów i gontów.
Vlkolínec jest typowym przykładem dwurzędowej ulicy z długimi podwórkami. Osada jest podzielona na dwie ulice mniej więcej pośrodku. Jedna z nich prowadzi do barokowo-klasycystycznego kościoła rzymskokatolickiego Nawiedzenia Marii Panny z 1875 roku. Druga ulica prowadzi bardziej stromym terenem do podnóża góry Sidorowo (1099 m).
W środku osady znajdują się najważniejsze budowle – dzwonnica i studnia będąca jedynym źródłem wody pitnej.
Najstarsza wzmianka o Vlkolíncu, który był częścią majątku miasta Ružomberok, pochodzi z 1461 roku. Pierwotna nazwa wywodzi się od częstego występowania wilków na zalesionym terenie górskim. Powstanie osady zakłada się w okresie od XIV do początku XV wieku. W XV i XVI wieku Rużomberk znajdował się pod rządami Zamku Likava, którym musieli płacić podatki. Na przykład w Wielkanoc Vlkolinec musiał oddać cielę, dwa ciasta i sto jajek.
Do końca XVI wieku Vlkolínec był osadą liczącą około pięciu domów. W 1766 roku odnotowano, że Vlkolínec zamieszkiwało ponad 100 mieszkańców. Około 1830 r. ich liczba wzrosła do ponad 300, zamieszkiwali oni w 47 domach. Najwięcej mieszkańców było w osadzie w 1869 r., gdzie łącznie było ich 345 i zamieszkiwali w 82 domach. Później ich liczba spadła do około 200 mieszkańców.
W centrum osady znajdują się dwa najczęściej fotografowane obiekty Vlkolínca – dwukondygnacyjna dzwonnica z bali z 1770 roku stojąca na podstawie kamiennej i studnia z bali o głębokości 13 metrów z 1860 roku. Do chronionych obiektów osady należy 45 domów drewnianych z obejściami gospodarczymi z XVIII wieku. Sposób umiejscowienia domów był wyjątkowy.
Ściany domów drewnianych wykonane są z belek częściowo lub całkowicie obciosywanych, układanych poziomo. Stromy i pochyły teren został zniwelowany przez stosunkowo wysoką kamienną podmurówkę. Pomiędzy belkami znajdowały się szpary, które były pokrywane listwami lub mchem. Nierówności na ścianie wyrównano za pomocą natłuszczonej gliny.
Dwa razy w roku – na wiosnę i jesień – malowali je farbą wapienną niebieską, rużową i białą.
W domach kopano doły na ziemniaki, które zastępowały piwnice. Pokrycie dachów dwuspadowych stanowił łupany gont drewniany. Większość domów jest trzypokojowa z pomieszczeniami ustawionymi jedno za drugim. Wchodzi się do sieni – środek, w którym znajduje się również kuchnia. Z sieni można dostać się albo od strony pokoju, albo do komory. Ciekawe są również domy dwupokojowe z boczną komorą lub domy w zabudowie bliźniaczej ze wspólną sienią.
Typowym przykładem domu wilkolińskiego jest dom rolniczy – jedna z ekspozycji Muzeum Liptowskiego w Rużomberku. Obiekt wybudowany w 1886 r. udostępniono zwiedzającym w 1991 r. Zachowany pierwotny układ wnętrz i wystrój wnętrz wiernie odzwierciedlają życie mieszkańców osady na przełomie XIX i na początku XX wieku. Inne budynki w rezerwacji zabytków Vlkolínec są zamieszkałe. Mieszka tu około 30 mieszkańców, więc zwiedzający muszą zadowolić się samym spojrzeniem na ich część zewnętrzną.
Wystawa Domu UNESCO powstała jako miejsce do promocji Vlkolínca i zabytków UNESCO na Słowacji. Zwiedzający mogą obejrzeć wystawione prace malarzy, fotografów i twórców ludowych lub zakupić pamiątkę.
Tel.: +421 918 596 432 info@vlkolinec.sk
Vlkolínec jest częścią Parku Narodowego Wielka Fatra. Przebiega przez niego trasa rowerowa, a noclegi zapewniają właściciele licznych domków drewnianych.
Po ścieżce edukacyjnej z Vlkolínca można dojść pieszo do ośrodka narciarskiego Ski&bike park Malinô Brdo lub do mini farmy Sidorovo. Po skręceniu w prawo przed farmą Sidorovo, można dojść szlakiem czerwonym do punktu widokowego Sidorovo.
Przed lub po zwiedzaniu Vlkolínca można wybrać się na wycieczkę kolejką Korýtko w Rużomberku (podczas wakacji) lub zatrzymać się przy trawertynach Jazierce.
Latem uwagę przykuwa kilka imprez, naprzykład „Niedziela w Vlkolíncu”, która zawsze odbywa się na początku sierpnia. Na imprezie będzie można zobaczyć występy śpiewaków ludowych, zespołów, artystów, rzeźbiarzy i innych rzemieślników.
- Fujara rozbrzmiewa w Vlkolíncu (czerwiec)
- Rzemieślnicy w Vlkolíncu (czerwiec, lipiec – sierpień)
- Niedziela w Vlkolíncu (lipiec – sierpień)
- Chwytak Vlkolínski (lipiec)
- Festyn w Vlkolíncu (sierpień)
- Rękodzieło (wrzesień)
- Święto dziękczynienia za żniwa (wrzesień)
- Świniobicie w Vlkolíncu (grudzień)
Po wiosce można pospacerować z przewodnikiem, którego można zamówić, a także można poczytać lub posłuchać audioprzewodnika. Trasa zwiedzania liczy 17 przystanków, które są poświęcone tematom związanym z Vlkolíncem.
Przystanki/tematy trasy zwiedzania to :
- Witamy w Vlkolíncu
- Topografia
- Domy
- Dom rolniczy i dwór
- Architektura
- Studnia
- Centrum
- Dzwonnica
- Kolorystyka domów
- Potok
- Mieszkańcy i ich życie
- Gont drewniany
- Szkoła
- Kościół
- Drewno
- Stogi „na Liptowie nazywane Štále”
- Okolica
The activity is implemented with the financial support of the Ministry of Transport of the Slovak Republic.