Majestatyczna budowla kościoła św. Mikulasz na środku rynku był świadkiem narodzin osady, a później małego miasteczka, które do dziś nosi imię swojego duchowego patrona, św. Mikołaja. W pobliżu najstarszego pomnika miasta rozegrały się burzliwe wydarzenia historyczne, kiedy o władzę w państwie rywalizowali Habsburgowie i Jagielowie. Przed jego murami toczyły się walki o władzę pomiędzy Pongrácovami a polskim szlachcicem Piotrem Komorowskim, dzięki czemu był wielokrotnie naprawiany i przebudowywany.

Miasto Święty Mikulasz od samego początku znajdowało się w rękach rodu Pongráco. Zajmowali ważne stanowiska powiatowe, wojskowe i kościelne na prawie całych Węgrzech. Najsłynniejszy wojownik, dyplomata i strateg wojskowy z rodu Pongrác II. Jego imię pochodzi od greckiego słowa Pankracjusz, którego pierwsza część oznacza „pan” oznacza wszystko, a druga część oznacza panowanie. Doskonale wykorzystał możliwości, jakie dawały drapieżne jednostki czas niekończących się walk o tron ​​​​czeski, austriacki i węgierski, a za swoje zasługi wojskowe otrzymał od monarchów ogromną fortunę.

Pierwsza stolica, znana również jako Ilešházyovská kúria, dom Hanzely’ego lub dom Seligovskégo – zgodnie z nazwiskiem jej obecnego właściciela. Został zbudowany na przełomie XVI i XVII wieku przez właścicieli ziemskich Pongrácovci. Po zakupie przez stolicę liptowską w 1712 roku przeszedł barokową przebudowę, dzięki czemu stał się jedną z dominujących cech placu Mikułasza.

Największy zabytkowy budynek w centrum placu Mikulasza, który służył potrzebom administracji stolicy, nie przyszedł na świat pod szczęśliwą gwiazdą. Z powodu różnych niesprzyjających okoliczności jego budowa trwała aż 15 lat (1778-1793) i nie oszczędziły jej nawet niszczycielskie pożary. Za panowania Marii Teresy stolica Liptowskiej kupiła od właścicieli ziemskich Pongrácov część ziemi, na której odbywały się regularne targi i jarmarki.

Monumentalna klasycystyczna budowla wzniesiona w latach 1842-1846 na miejscu pierwotnej drewnianej synagogi tworzy obraz ogromnej społeczności żydowskiej, która przez wieki kształtowała wizerunek miasta. Pierwsze żydowskie rodziny kupieckie osiedliły się w Świętym Mikulaszu w 1720 r. za zgodą Samuela Pongráca. Prosperowali w środowisku tolerancyjnym religijnie, już w 1731 roku założyli gminę wyznaniową i wybudowali pierwszą synagogę.

Żydzi zawsze stanowili znaczny procent mieszkańców Liptowskiego Świętego Mikulasza. Dzięki tolerancyjnemu religijnie środowisku i opiekuńczej ręce właścicieli ziemskich z Pongrác, osiedlili się tam na stałe i znacząco wpłynęli na jego charakter nie tylko z ekonomicznego punktu widzenia, ale przede wszystkim z duchowego i kulturalnego punktu widzenia.

Secesyjny gmach Węgierskiego Państwowego Gimnazjum Głównego w Liptowskim Świętym Mikulaszu powstał w czasie I wojny światowej, w latach 1914-1916, a po jego ukończeniu był jednym z najnowocześniejszych w mieście. Wyposażono go w duże, dobrze oświetlone wnętrza i piętrowe audytoria. Znajdował się tam salon, sala gimnastyczna, warsztaty, a nawet kuchnia szkolna i gabinet dyrektora połączony z prywatnym mieszkaniem.

Dom mieszczański w północnej części placu, na lewo od ratusza, należał do żydowskiej rodziny Hexnerów. dr. Július Hexner (1852 – 1939) był wybitnym prawnikiem i członkiem rady miejskiej Liptowskiego Świętego Mikulasza. Zasiadał w zarządach wielu odnoszących sukcesy firm i banków.

Bajkowa opowieść o zaginionej i odnalezionej księżniczce rozpoczęła się w mieszczańskim domu w północnej części Placu Św. Mikołaja. Według urzędu stanu cywilnego 3 kwietnia 1900 roku urodziła się tu córka Rubina Schwalba, Mária Valéria. Wychowała się w środowisku szanowanej rodziny administratora szkoły żydowskiej, do której uczęszczała wraz z młodszym bratem Alfredem.

W połowie XIX wieku w nieistniejących już budynkach stojących na terenie kościoła rzymskokatolickiego doszło do najważniejszego wydarzenia w historii bibliotek na Słowacji. 1 listopada 1829 roku wydawca, księgarz i księgarz Gašpar Fejérpataky-Belopotocký założył tu pierwszą bibliotekę publiczną, która działała przez 14 lat.

Najbardziej radykalny poeta Štúrski i aktywny uczestnik lat rewolucyjnych 1848-1849 urodził się w Liptowskim Mikulaszu 24 kwietnia 1822 roku w szanowanej mikułaskiej rodzinie mieszczańskiej. Mimo że Kráľovowie utrzymywali się z karczmarstwa i rzeźnictwa, to według zeznań „niewiele wydawali, bo dużo rozdawali biednym”.

Pierwotny pomysł założenia wydawnictwa tanich książek religijnych dla zwykłych mieszkańców miasta wyraził już w latach 50. XIX w. ks. Michał Miloslav Hodža. Odpowiedni czas nadszedł dopiero w roku 1898, kiedy wykształceni Mikulasze po wielu perypetiach z władzami kościelnymi ponownie założyli stowarzyszenie Tranoscus. Tym razem nie na płaszczyźnie kościelnej, ale biznesowej, nawiązującej do dziedzictwa i nazwiska ewangelickiego kaznodziei Juraja Tranowskiego.

Szkoła największej kongregacji ewangelickiej na Słowacji powstała wkrótce po święceniach kościoła w jej bezpośrednim sąsiedztwie w 1785 roku. Drewniane klasy szkolne nie wystarczyły dla wszystkich dzieci z Vrbic, Św. Mikulasza i okolic, dlatego też budowę nowoczesnej szkoły murowanej rozpoczęto w 1871 roku. Był to początek pracy całego pokolenia ważnych pedagogów i nacjonalistów, takich jak Rehor Uram Podtatranský, Karol Ruppeldt czy Mária Uličná.

Przed cesarzem Józefem II. swoim patentem na tolerancję nadał równe prawa wszystkim wyznaniom, a ewangelicy z szerokiego obszaru gromadzili się na modlitwie w kościele artykularnym w Paludzy. Nabożeństwa odprawiano także w gospodarstwach domowych, ale przede wszystkim w kurii szlachty Pongrác, głównych zwolenników reformacji. Po wielu latach bezprawia i prześladowań wyznawcom Kościoła ewangelicko-augsburskiego udało się zdobyć własną świątynię na granicy folwarków Vrbicky Hušták i św. Mikulasz.

Siedziba ważnych księży Vrbik-Svätomikuláš i osobistości narodowych została zbudowana w latach 1786-1788 po poświęceniu świątyni tolerancji. Pierwszy ksiądz, który tu pracował, szarski szlachcic Imrich Berzevici, założył szkołę z dwoma nauczycielami i podniósł duchowo swoją parafię. Po jego śmierci władzę przejął energiczny Matúš Blaho, który wyposażył kościół w nowy sprzęt i założył w swojej parafii bibliotekę dla osób starszych.

Dziś dawny budynek zajazdu zapada w pamięć jako miejsce, w którym rozpoczęła się tradycja teatru św. Mikołaja. Wcześniej jednak służył jako przystanek do zaprzęgania koni i odpoczynku po długiej podróży z północnego zachodu na wschód Słowacji. Należał do majątku zamkowego, który go dzierżawił. Ze względu na dogodne położenie w pobliżu ważnego szlaku handlowego odbywały się tu zbory powiatowe oraz różnego rodzaju imprezy towarzyskie.

Dawny klasztor jezuitów, a później franciszkanów został zbudowany na terenie Vrbicke Hušták z woli Marii Teresy. Choć ważna oświeceniowa monarchini i reformatorka nigdy nie odwiedziła górnowęgierskiego miasta, pozostawiła po sobie niezatarty ślad w dziedzinie edukacji i kultury. Wraz z jej decyzją rekatolicyzacja wkroczyła także św. Mikołaja. Od najmłodszych lat wychowywana była w duchu katolickim przez jezuitów, dlatego też była ich wielką zwolenniczką.

Do niedawna w pobliżu Św. Mikołaja istniało feudalne miasto Vrbica z rozległymi łąkami, polami, pastwiskami i ogrodami. Stopniowo padły ofiarą dalszej budowy wraz z sieciami potoków Garbiarka i Vrbičianka. Główne drogi, które w przeszłości łączyły Vrbicę z Vyšnym Huštákiem i Svätym Mikulášem, zachowały się w postaci dzisiejszych ulic Kollárová, Bellová, Vrbicka i Vrlíková.

W przeszłości do majątku zamkowego należało starożytne miasto Vrbica. Jego herb, na którym przedstawiono części pługa – lemiesz i grzebień, wskazuje, że jego mieszkańcy zajmowali się rolnictwem. Gdy zabrakło im ziemi, uczyli się różnych zawodów. Spływ ma w Vrbici wielowiekową tradycję, a utrzymywał się z niego Martin Rázus-Capko, ojciec przyszłego księdza ewangelickiego, pisarz i polityk.

Kościół klasztorny w Okolični powstał za panowania Mateja Corvína, o czym świadczą chronogramy 1489 i 1490 na północnej i zachodniej fasadzie kościoła. Monarcha przyczynił się finansowo do budowy, a jego malowany herb wraz z herbem rodzinnym jego żony Beatrix Aragońskiej umieszczono we wnętrzu nad łukiem triumfalnym. Wewnątrz znajduje się także herb królewskiego dworzanina Matúša z Čečejovic, który nadzorował budowę i sfinansował kaplicę boczną.

Najstarsza wzmianka o Iľanovie znajduje się w dokumencie króla Ondreja II. z 1233 roku, kiedy podarował go szlachcicowi Mikulaszowi, synowi Detricha. Król Belo IV. ale wziął go w swoje posiadanie. Jego nazwa wywodzi się od słowackiego imienia osobowego Ilia lub Ilian. Można przypuszczać, że Iľanovo istniało już przed XIII wiekiem, jednak jest młodsze od sąsiedniego Ploština. Obie wsie należały w XIX wieku do majątku Hrádok.

Barokowo-klasycystyczny kościół z 1854 roku ufundował Imrich Paluďai, biskup nitrzański, rodak Palúdzki. Zastąpiła pierwotną starą świątynię, która znajdowała się w nieznanym miejscu i zawaliła się na początku XIX wieku, prawdopodobnie z powodu niestabilnego zbocza. Gotycka świątynia została zbudowana około 1300 roku przez szlachcica Ondreja na własny użytek i była poświęcona św. Janowi Apostołowi.

Kaplicę pod wezwaniem św. Jana Nepomucena wybudowano w ramach budowy nowego kościoła św. Jana Apostoła i Ewangelisty. Przeznaczony był dla ważnych członków rodziny Paluďai. Kościół zastąpiono pierwotną średniowieczną świątynią poświęconą temu samemu patronowi, która stała w innym miejscu i zanikła na początku XIX wieku.

Na Palúdzkiej, w okazałym renesansowym dworku z XVII wieku, spotykała się w przeszłości najwyższa szlachta Liptowska. Na początku znajdował się tu jednak dwór rodzinny, który Franciszek II przebudował na rezydencję. Palugyay i jako pamiątkę nad wejściem umieścił tablicę z herbami rodzinnymi i napisem łacińskim. Dalszych przeróbek dokonał w XVII w. syn Franciszka, który w 1653 r. został podprefektem Liptowa.

Jednonawowa modernistyczna budowla z prostokątnym zakończeniem prezbiterium i obecną wieżą pochodzi z lat 1940-1941. Autorem projektu jest architekt Ján Hlavaj z firmy budowlanej Hlavaj-Palkovič-Uličný z Martina. Choć pierwotnie budowa miała znajdować się na starym cmentarzu, władze nie pozwoliły na to w tym miejscu, gdyż znajdowały się tam jeszcze stosunkowo nowe groby.

Plotki głoszą, że Demänová urodziła się pod górą, Demianowskimi Wierchami i Skalą Černą. Najstarsze wzmianki o tym, że król Stefan V podarował swojemu ślusarzowi Poznańskiemu duży leśny folwark, pochodzą z 1269 roku. Poznań miał syna Damiana, którego imię wieś nosi do dziś. Należał do jego potomków aż do XVI wieku, kiedy to należał do rodu właścicieli ziemskich Kubínya. Wieśniacy, którzy dorastali tak blisko lasu, od dzieciństwa wiedzieli, jak czarować drewnem.

Odrębny ewangelicki chór kościelny istniał w Liptowskiej Ondraszowej już w XVI wieku. Na początku obecnego domu modlitw dzwonnica stała na działce podarowanej na ten cel przez lokalnych mieszkańców Michała i Jána Vlhovci. Dzwonnicę poświęcił miejscowy proboszcz Fridrich Baltík nowym dzwonem, który kosztował 206 guldenów. W 1909 roku podwyższono dzwonnicę i sprowadzono drugi dzwon. Wszystkie prace kosztowały chór kościelny 2233 koron.

Pierwszy kościół w Ondrašovej zbudowali właściciele ziemscy Pongrácov około 1419 roku, a w pobliżu znajdowała się także drewniana dzwonnica. Okoliczności upadku gotyckiego kościoła nie są nam znane, lecz w 1745 roku na jego miejscu zbudowano we wsi kaplicę. Do dziś przetrwały jedynie jego fundamenty. W 1911 roku w Białą Sobotę rozpoczęto budowę kościoła rzymskokatolickiego. Inicjatorem budowy był ówczesny proboszcz mikułaskiej parafii dr. Józef Kozar.