Pribylina

Informacje o miejscowości
Miejscowość Pribylina leży na wysokości 745 m n.p.m. gdzie łączy się Račkov potok z rzeką Bela. Miejscowość powstała w 1331 roku. Obecnie liczy 1350 mieszkańców i obejmuje teren 8500 ha. Teren Tatr Zachodnich, które miejscowość otaczają, unikł cywilizacji a oprócz paru obiektów wypoczynkowych, które są usytuowane w ujściach dolin, mają osoby zwiedzające możliwość poruszać się w pięknej dziewiczej przyrodzie bogatej w leśne płody i grzyby. Miejscowość Podbanské z największym hotelem tatrzańskim Permon jest częścią katastru miejscowości oraz jest punktem wyjścia do części wschodniej Tatr Zachodnich jako i do części zachodniej Tatr Wysokich.

Latem oferuje teren razem z Račkovą i Jamnicką doliną dużo możliwości dla turystów, ale także cykloturystykę, zimą narty biegowe i zjazdowe.

Częścią miejscowości jest Muzeum wioski liptowskiej- pribyliński skanzen, gdzie można zobaczyć wiejski sposób życia tego regionu w dawnych czasach. W ramach tradycyjnych tematycznych niedziel odbywają się tutaj programy jak np. niedziela owczarska, pszuczół, niedziela dla dzieci, niedziela rodaków, niedziela św. Huberta itp.

W odległości 4 km od miejscowości znajduje się ATC Račkova dolina z możliwością pomieszczenia 80 namiotów. Częścią ATC jest turystyczne schronisko o liczbie 44 miejsc noclegowych i restauracja.

Historia miejscowości
Pierwsza pisemna wzmianka o Pribylinie pochodzi z dokumentu z 1332 roku, gdzie wspomina się już o miejscowej parafii świętej Katarzyny. Pribylina od tego roku została niezmiennie poddaną miejscowością rodu obszarników Pongraców aż zniesienia pańszczyzny w 1848 roku. Oryginał dokumentu darowizny, w którym Pribylina stanowi po raz pierwszy w dokumencie pisemnym majątek Ondrzeja, syna Serelelovego, znajduje się w archiwum rodu Szentivany, Li. A. fasc.l.nr.10.

Druga pisemna wzmianka o Pribylinie pochodzi z 1360 roku. Wówczas doszło do licznych zmian na terenie całego Liptowa ze względu na majątek obszarników. Działo się to po bitwie przy Rozhanowcach, w której został pokonany Matusz Cak Trencziansky, „pan rzeki Wag i Tatr”, przez wojsko króla Austro-Węgier Karola Roberta. Tuż po zwycięstwie wojsk królewskich został przez króla mianowany za zasługi hrabią liptowskim i otrzymał zamek Likava z wszelkimi posiadłościami. Okresu tego dotyczy wzmianka o Pribylinie w dokumencie z 1360 roku, który wydał król Ludwik, a który mówi …super nova donatione Zentmiklos, Jalochmelledealie nomine Hakalyse, (dzisiejsza Ondraszova Perbenye (Pribylina)…… W krajowych dokumentach z XIII i XIV wieku, jak się uważa, jest prawdopodobnie węgierską nazwą słowackiej Pribyliny.

Nazwę Pribyliny wywodzi się niepoprawnie od rzeczownika -bylina- z dołączonym przedrostkiem -pri, co jednak nie ma żadnego znaczenia. Inne tłumaczenie powstania nazwy miejscowości podaje fakt, że przy miejscowości na brzegach Belej były budowane tratwy, a następnie rzeką odbywał się spływ tratw. Ale takie założenie nie jest prawdziwe, jeśli weźmiemy pod uwagę, że spływ tratw w dół rzeki Bela rozpoczął się parę setek lat po powstaniu miejscowości, gdy miejscowość już długo nosiła swoje imię. Poprawnie należy tę nazwę wywodzić od faktu, że Pribylina leży przy rzece, która miała pierwotną nazwę: Biala- teraz Belá, czyli miejscowości przy Bialej, z czego mogła powstać nazwa „Pribilina”. Nazwa z „y” ma późniejsze pochodzenie. Jednak wydaje się, że najbliżej prawdy jest zdanie, które mówi Prof. PhUr. Ján Stanislav w swoim dziele: Liptovské nárečia (Gwary Liptowa). Ze względu na późniejsze kolonialne pochodzenie nazwa Pribylina znaczy nowi osadnicy (do dzisiaj używane słowo priby). Zgodnie z tym poprawnie pisze się nazwę z ,,y”. Okres niewolnictwa i feudalizmu przebiegał w Pribylinie zależnie od ówczesnych relacji na górnym Liptowie. Mieszkańcy stanowili majątek tamtejszej szlachty i byli obiektem nieopisanego wyzysku. Należy podkreślić z niniejszego okresu 1709 rok, kiedy doszło do bitwy między kurucami i wojskami cesarskimi w Belanskej Dolinie i na Švihrovej. Bitwy odgrywały się w okolicy miejscowości Pribylina oraz sąsiedniego Vavrišova i Svätého Petra. Pribylina w tych bitwach została spalona. Należy podkreślić też wysiłek obywateli o naprawę bezprawia, które wykonywali nad nimi ich panowie, oraz inicjowali dużo skarg do ówczesnej władzy w latach 178 i 1843. Udokumentowano też przypadek, kiedy obywatele domagali się prawa destylacji domowej wódki (znaną czabajską borowiczkę), oczywiście, sądy nie przyznały im racji. Ani w latach rewolucji 1848-1849 Pribylina nie zostawała z boku wydarzeń, kiedy 9 kwietnia 1848 nauczyciel – levita Matej Trnovský nauczał ich o wolności. Za niniejsze kazanie przeprowadzano następnie śledztwo. Po powstaniu słowackiego ochotniczego korpusu i po powstaniu Słowackiej Rady Narodowej pod koniec sierpnia i w pierwszej połowie września 1848 roku we Wiedniu uczestniczyli w tym wydarzeniu także obywatele Pribyliny, wiadomo nawet, że niektórzy zginęli w bitwach. W tym czasie odznaczyli się też przy samoobronie przed rekwirującym oddziałem węgierskich huzarów. Uzbrojeni w kosy, widły i cepy zagnali węgierski oddział i doprowadzili do śmierci 14 jeźdźców. W rozdziale tym należy zapisać i uwiecznić fakt, że 12 mieszkańców Pribyliny (ich nazwiska nie zachowały się) na czele z Janem Rezníkom – Hájom, wybrali się na piechotę do Wiednia na audiencję u cesarza w celu przedstawienia krzywd i przemocy, które popełniali na ich miejscowości Pongracowie.

Pomnik został zbudowany z okazji XX rocznicy SPN. Projekt zaprojektował Ing. Kuzma z Bratysławy. Granitowy kamień został przywieziony z Tichej doliny. Budowę realizowali Ján Račko /Lokaj/ i Michal Harich. Na pomniku znajduje się tablica z napisem „Prawdą żyłem, krzywdę biłem, wiernie naród swój kochałem“ oraz imiona zaginionych bohaterów w SPN i podczas drugiej wojny światowej: Matej Majzlík, Matej Blška, Peter Hečlo, Urban Klaučo i Matej Benko.